Τρίτη 14 Δεκεμβρίου 2010

κύνθια

προχτές μου είχε κολλήσει αυτή η λέξη : Geborgenheit. να νιώθεις geborgen.
αν ψάξεις σε ένα λεξικό θα βρεις στη μετάφραση της τη λέξη ασφάλεια. αλλά δεν είναι ακριβώς αυτό .
είναι ένα αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας και τρυφερότητας που δεν ερμηνεύεται στην ελληνική.
χάνει τη σημασία του στη μετάφραση.
το παθαίνω συχνά να μην μπορώ να εκφράσω ακριβώς το ίδιο πράγμα και στις δύο γλώσσες που ξέρω καλά, γιατί δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες έννοιες. μόνο στο περίπου μπορούν να αποδώσουν το νόημά τους.
θα ήταν ωραίο σκέφτομαι, να μιλούσαμε πολλές γλώσσες στο ανώτατό τους επίπεδο για να μπορούμε να εκφράζουμε όλες τις λεπτές αποχρώσεις της σκέψης και των συναισθημάτων μας.
πόσες λέξεις αμετάφραστες (στην ουσία τους) δεν υπάρχουν στα γαλλικά, τα ισπανικά ,τα ιταλικά ...?
από την  άλλη είναι η γνώση μιας γλώσσας που χρωματίζει το συναίσθημα ή το συναίσθημα που ψάχνει μέσο έκφρασης μέσω της λέξης ;

και τι είναι αυτό που κάνει την ύπαρξη μιας λέξης σε μια γλώσσα απαραίτητη και σε μια άλλη όχι. γιατί δεν μπορώ να νιώσω Geborgenheit στα ελληνικά. την έχουν οι Έλληνες λιγότερο ανάγκη και γι' αυτό δεν εμπνεύστηκαν μια λέξη γι'αυτήν ;

στη Φινλανδία έχουν 7 διαφορετικές λεξεις στο δελτίο καιρού για το χιονόνερο. και κάθε Φινλανδός γνωρίζει τις μεταξύ τους διαφορές
στη Γερμανία το ποτάμι Düssel πήρε το όνομά του από το αρχαίο γερμανικό τhusila που σημαίνει brausen, rauschen, tosen τρία ρήματα που φανερώνουν την ορμητική ροή του ποταμού.
αν ψάξετε για τη μετάφρασή τους θα ανακαλύψετε πως δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες λέξεις.
στα ελληνικά, τι κάνει ένα ποτάμι εκτός από το να κελαρύζει ; (κάτι που φυσικά είναι πολύ διαφορετικό)  
ειλικρινά δεν ξέρω. υπάρχουν ρήματα ;


μου αρέσει πολύ η ελληνική. είναι μια γλώσσα με πολλά ανοιχτά φωνήεντα που  μοιάζουν να δίνουν μια έκταση στις λέξεις. ειδικά στην αρχαία. σκεφτείτε μονάχα αυτά τα αιεν, εσαεί, αέναα.
λέξεις που μοιάζουν να μην έχουν αρχή και τέλος. ακριβώς σαν τα νοήματά τους.
μετά είναι αυτά τα λεπτά θ και δ που μπλέκουν με τα ανοιχτά φωνήεντα (όχι όπως στην αγγλική ή την ισπανική, όπου τα σύμφωνα ακολουθούν συχνά το ένα το άλλο και βαραίνουν τις λέξεις) :
λήκυθος, άδυτο,θύσανος, δώμα, θάλασσα
έχουμε μόνο δύο τελικά σύμφωνα, το ν και το ς. αλλά στην Ελλάδα του ήλιου και των ανέμων είναι εύκολο το στόμα να ανοίγει στα φωνηέντα.
μια φίλη μου της αγγλικής  μου εξηγούσε πόσο κλειστές από σύμφωνα είναι οι αγγλικές λέξεις λόγω του ψυχρού τους κλίματος, κάτι που εμείς ως Ελληνες μπορεί να μην το αντιλαμβανόμαστε γιατί συνεχίζουμε να διατηρούμε την ελληνική προφορά μας. "αν προσέξεις όμως τους  Άγγλους" μου έλεγε, "θα δεις πως ελάχιστα ανοίγουν το στόμα τους, είναι λόγω του κλίματος"

στη δε μεταφρασμένη λογοτεχνία έχουμε πάντα να κάνουμε με δύο διαφορετικά έργα. το πρωτότυπο και αυτό που προέκυψε από τη μετάφραση. μπορεί η δεύτερη να είναι πολύ καλή αλλά δε θα αποδώσει ποτέ το ύφος του συγγραφέα, ακόμη και τα νοήματα του πρωτότυπου.
κάτι πάντα θα μας διαφεύγει.

4 σχόλια:

Jolly Roger είπε...

" ... θα ήταν ωραίο σκέφτομαι, να μιλούσαμε πολλές γλώσσες στο ανώτατό τους επίπεδο για να μπορούμε να εκφράζουμε όλες τις λεπτές αποχρώσεις ..."

Παλιά ειχα εναν συμφοιτητη. Παιδι διπλωματη. Ο πατερας γερμανος, η μανα γαλλιδα, η γκουβερναντα αγγλιδα και ζουσαν στην Ολλανδια. Τεσσερις γλωσσες ισοδυναμες, "μητρικες".
Μας ελεγε οτι εβλεπε ονειρα στα ολλανδικα, με γαλλικους υποτιτλους ;-)

* * * *
(α) Ειναι αδυνατον να αποδωσεις αισθηματα (σε οποιαδηποτε γλωσσα) που δεν τα εχεις νιωσει.
(β) Ειναι αδυνατον να αποδωσεις νοηματα (σε οποιαδηποτε γλωσσα) αν δεν τα εχεις καταλαβει

Παραδειγμα για το (α): φαντασου ενα 8χρονο παιδι να τραγουδαει μπαλλαντες για τον μεγαλο ερωτα της ζωης του που εφυγε.

Παραδειγμα για το (β): φαντασου εναν πολιτικό να μιλαει για την οικονομικη κατασταση ;-)

Πρεπει λοιπον πρωτα να *νιωσεις* ενα αισθημα, και *μετα* θα ψαξεις για τις λεξεις μεσα σου που θα το περιγραψουν. Οσοι ειναι πραγματικα διγλωσσοι, εχουν την επιλογη. Μπορουν να επιλεξουν ποια απο τις 2 (ειτε 3 - 4 - 5) γλωσσες που ξερουν εκφραζει καλυτερα αυτο που νιωθουν.

Εδω να σημειωσω οτι παμπολλοι (μονο- ειτε δι-γλωσσοι) εχουν γενικα προβλημα να εκφρασουν σωστα τα αισθηματα τους.
Συνηθως αυτοι οι ανθρωποι καταφευγουν στο υπερβολικο / δραματικο και στο πομπωδες.

* * * *
Συμφωνω με την σημασια του ηχοχρωματος που εχουν οι λεξεις. Διαφωνω με αυτο που λες για τα "ανοιχτα φωνηεντα" της ελληνικης και το "κλειστο στομα" της αγγλικης.

Αλλα χρειαζομαι ολοκληρη διατριβη για να σου δωσω (αντι)παραδειγματα.

scarlett είπε...

good morning, guten morgen, bonjour,buongiorno, buenos dias,καλημερα! :)

ισως να μην ήμουν σαφης με τα ανοιχτα φωνηεντα, αλλα σε ένα πολυ απλο παραδειγμα, σε ποια γλώσσα η λέξη μοιαζει να εχει μεγαλυτερη εκταση ;
δεν είναι η "καλημερα" ;
(ενταξει και στο buenos dias)
αλλα πού ανοιγει -αναγκαστικα- περισσοτερο το στομα ;

όσο γι' αυτο που μου ειπε η κοπελα της αγγλικης δεν ειναι κατι που το εψαξα η ιδια, απλα φανταστηκα πως αφου το εμαθε στο Πανεπιστημιο θα στηριζεται σε καποιες μελετες.

συναισθημα και εκφραση. ερευνες στις ψυχοπαιδαγωγικες επιστημες εχουν αποδειξει πως όσο πιο μορφωμενος καλλιεργημενος ειναι κάποιος τοσο μεγαλύτερη ευχερεια εχει στο να εκφρασει με ακρίβεια τις σκέψεις και τα συναισθηματα του.
αν αυτο το συνδυασουμε και με τη γνωση περισσοτερων γλωσσων σε υψηλο επιπεδο, αντιλαμβανομαστε τον πλούτο του λεξιλογίου που εχει στη διαθεση του για την προφορικη του εκφραση

οι πολιτικοι μια χαρα μιλανε για την οικονομικη κατασταση. αφου δεν τους αφορά....!
ειναι το γνωστο : εξω απο το χορο πολλα τραγουδια λες

Jolly Roger είπε...

Θα (ξανα)διαφωνησω.

Δεν ειναι κατι σωστο, επειδη το ακουσες στο παν/μιο. Στο παν/μιο που πηγα (και που θεωρειται απο τα καλυτερα του κοσμου) ακουσα παμπολλες ανακριβειες. Απο τους καθηγητες! (και που να μαθεις τι ακουσα απο τους βοηθους τους).

Και μιλαμε για μαθηματικα, φυσικη και μηχανολογια, οχι για γλωσσολογια η ψυχολογια.

* * * *
Για τους πολιτικους εχεις δικιο, αλλα μονο κατα 50% ;-)
Στο σχολιο μου δεν εννοουσα το "εξω απο τον χορό ... " (που ισχυει γενικα).

Εννοουσα οτι οι ανθρωποι αυτοι ΟΝΤΩΣ δεν καταλαβαινουν τι ακριβως ειναι το εμπορικο ελειμμα η το ισοζυγιο πληρωμων.

Ειναι σαν να ζητας απο ενα 8χρονο παιδι να σου πει τι γνωμη εχει για την γεωστατικη τροχια των δορυφορων και πως θα εξαλειψουμε τα προβληματα της.

Ακομα ενα παραδειγμα: ο σημερινος so called πρωθυπουργος ειπε σε προεκλογικη συγκεντρωση "ολοι στις καλτσες" !!!
Ηθελε να πει "ολοι στις καλπες".

Αυτο δεν ειναι ενα απλο σαρδαμ. Δειχνει ελλειψη ΝΟΗΣΗΣ. Καποιος που εχει αποτυπωμενες στο μυαλο του τις εννοιες της καλπης και της καλτσας, δεν θα τις μπερδεψει ποτέ.
Ουτε κατω απο την επηρρεια βαριων ναρκωτικων.

Ο τυπακος που (υποτιθεται οτι) μας κυβερναει, ΔΕΝ εχει αποτυπωμενες αυτες τις εννοιες στο μυαλο του. Αρα τις μπερδευει.

scarlett είπε...

έλα τωρα πειρατη!
μην τα ισοπεδωνεις όλα.
στα σχολεια , πανεπιστημια κλπ γενικα ΜΑΘΑΙΝΕΙ κανεις. το οτι μπορει να υπαρξουν και μερικες ανακριβειες, αυτο δεν αναιρει την ουσια

κι ακομη ...μην εισαι και τοσο σιγουρος για το τι θα σου πει ένα 8χρονο. εμενα μου πηρε πολλα χρονια να μαθω τον ορισμο του "νησιου" που εμαθα απο ενα 8χρονο

όσο για το ανεκδοτο με τις καλτσες-καλπες :))(να 'σαι καλα πρωι πρωι...από τη μια εσυ απο την αλλη ο Τζουμας στο ραδιοφωνο με φτιαχνετε κανονικα)

ξερεις... ε;
αυτα τα σαρδαμ συνηθως τα παθαινουμε οταν εχουμε άλλα πραγματα στο νου. μπορει εκεινη την ωρα ο ανθρωπος να σκεφτοταν τις καλτσες του...
κακο ειναι ;

τεσπα. τα σαρδαμ ειναι προιον μεγαλου αγχους και συγχυσης. θα μου πεις επιτρεπεται ενας πρωθυπουργος να έχει τετοιες αδυναμιες ;
αυτο ας το σκεφτουν - μαζι με πολλα αλλα - όσοι τον ψηφισαν